Ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Χάρης Ράπτης θα δώσει 3 διαλέξεις προσκεκλημένος του Κέντρου Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας (Ιστοσελίδα του Κέντρου: www.centrerepsy.gr).
Η θεματική των διαλέξεων είναι επικεντρωμένη στη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας και ως μέσο απόλαυσης με αναφορές στη γλωσσολογία, στη λογοτεχνία και στην ψυχανάλυση
Ημερομηνίες διαλέξεων: 21 Φεβρουαρίου, 14 Μαρτίου και 28 Μαρτίου 2025
Διεύθυνση: Ρεθύμνου 5, 1ος όροφος (Μετρό Βικτώρια, πλησίον Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)
Οι φοιτητές/τριες του Τμήματος μπορούν να παρακολουθήσουν τις διαλέξεις κατόπιν συνεννόησης με τον διδάσκοντα (Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.).
ΘΕΜΑ : Στέρεη και ρευστή ψυχανάλυση: από την επικοινωνιακή στην απολαυσιακή διάσταση της γλώσσας
Υπεύθυνος : Χάρης Ράπτης
Στη δεκαετία του ’70, η διδασκαλία του Λακάν υφίσταται έναν εκπληκτικό αναπροσανατολισμό. Η γλώσσα (langage) και η ομιλία (parole), δηλαδή οι θεμελιώδεις συντεταγμένες της λακανικής επιστροφής στον Φρόιντ, θίγονται από έναν καινοφανή αστερισμό νεολογικών όρων, με επίκεντρο τον όρο lalangue.
Η ανάδυση της lalangue –σαν μία λέξη, όπως την σφυρηλατεί ο Λακάν, ενώνοντας το άρθρο με το ουσιαστικό, κατά το πρότυπο των νεολογισμών του Τζόις [Joyce] και των λογοπαιγνίων του Μισέλ Λερίς [Michel Leiris]– σηματοδοτεί, αφ’ ενός, τον αποχαιρετισμό του Λακάν στη δομική προσέγγιση της γλώσσας, με βασικούς εκπροσώπους της τον Σοσίρ [Saussure] και τον Γιάκομπσον [Jakobson], καθώς και έναν ορισμένο παραγκωνισμό του προνομιακού αντικειμένου της, δηλαδή του γλωσσικού σημείου (σημαίνον/σημαινόμενο) και των νόμων του (μετωνυμία/μεταφορά). Αφ’ ετέρου, η παύση των γλωσσολογικών δανείων συνοδεύεται από μια αξιοσημείωτη απαξίωση της επικοινωνιακής αξίας της γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι, στο επίπεδο της lalangue, πρυτανεύει μια άλλη διάσταση από εκείνη του διαλόγου, της επικοινωνίας ή της εξαρτώμενης από τον Άλλο διυποκειμενικότητας της ομιλίας. Πρυτανεύει η διάσταση της απόλαυσης και των επιπτώσεων εκείνων που, όπως αποφαίνεται ο Λακάν, υπερβαίνουν κατά πολύ «όλα όσα το ον που μιλάει είναι ικανό να εκφέρει». Από αυτή την άποψη, ο Λακάν εισηγείται έναν ανανεωμένο ορισμό της γλώσσας, όχι ως επικοινωνιακού συστήματος αλλά ως συσκευής της απόλαυσης.
Τη μετάβαση από την επικοινωνιακή στην απολαυσιακή διάσταση της γλώσσας θα μελετήσουμε μέσα από λογοτεχνικά παραδείγματα, αλλά και με βάση την άκρως ενδιαφέρουσα διάκριση, που έχει προτείνει ο Ζακ-Αλέν Μιλέρ, μεταξύ στέρεης (solide) και ρευστής (liquide) ψυχανάλυσης, η οποία αναφέρεται στο καθεστώς και στις προκλήσεις που αναδύονται για τη σύγχρονη πρακτική της ψυχανάλυσης από την εμβύθισή της (immersion) σε έναν πολιτισμό γενικευμένης ρευστότητας όπου ο Άλλος δεν υπάρχει.
Βασική βιβλιογραφία
- Ζακ Λακάν, Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση, μτφρ. Ν. Λινάρδου- Μπλανσέ – Ρ. Μπλανσέ, Εκκρεμές, Αθήνα 2005.
- Ζακ Λακάν, Σεμινάριο εικοστό. Encore / Ακόμη, δίγλωσση έκδοση, μτφρ. Βλ. Σκολίδης, Ψυχογιός, Αθήνα 2011.
- Ζακ-Αλέν Μιλέρ, «S’truc dure», μτφρ. Βλ. Σκολίδης, Τειρεσίας, 3, σσ. 52-65. Jacques-Alain Miller, «L’orientation lacanienne. La fuite du sens» (1995-96), διδασκαλία στο πλαίσιο του Τμήματος Ψυχανάλυσης του Πανεπιστημίου Παρίσι VIII, μαθήματα της 17ης και της 31ης Ιανουαρίου 1996.
- Ζακ-Αλέν Μιλέρ, «Ο μονόλογος της αμιλίας», μτφρ. Ι. Καράλη, επιμ. Βλ. Σκολίδης, Fort-Da, 5, σσ. 79-102.
- Jacques-Alain Miller, «Psychanalyse en immersion», La Cause du désir, 106, σσ. 23-33.
